غده ی هیپوفیز شامل دو لوب است که از نظر فیزیولوژیک و آناتومیک تفاوت هایی دارند.
لوب قدامی یا آدنو هیپوفیز و لوب خلفی یا نوروهیپوفیز.
هر دو لوب درون سلا تورسیکا قرار دارند.
ظاهر غده ی هیپوفیز بستگی به سن و جنسیت فرد دارد. در نوزادان در تصاویر T1 این غده به صورت نورمال های سیگنال است و نسبت به سایر مراحل زندگی بزرگتر است. در بزرگسالان آدنوهیپوفیز شدت سیگنال برابر با ماده ی سفید اطراف خود دارد در حالی که نوروهیپوفیز در ساجیتال T1W هایپر اینتنس دیده می شود که معتقدند این شدت سیگنال بالا به دلیل وجود گرانول های وازوپرسین نوروسکرتوری است.عدم وجود این شدت سیگنال بالا می تواند نشانه ی دیابت باشد، ولی ممکن است نورمال هم باشد.
در مردان به صورت معمول هیپوفیز از زنان کوچکتر است. همچنین در زنان باردار این غده به صورت کروی با انحنای رو به بالا دیده می شود.
ارتفاع آدنوهیپوفیز از ۶ تا ۸ میلی متر معمول به ۱۲ میلی متر نیز می رسد. همچنین این بخش برخلاف معمول در تصاویر T1W قبل از تزریق نیز ممکن است به صورت هایپر اینتنس یا شدت سیگنال بالا دیده شود.
برای تصویربرداری از هیپوفیز به تصویربرداری با قدرت تفکیک فضایی بالا و مقاطع با ضخامت کم (۲ تا ۳ میلی متر) نیاز داریم. چون این غده یک غده ی کوچک است. همچنین میدان دید باید از ۲۰ سانتی متر کمتر و سایز ماتریکس از ۲۵۶ بیشتر باشد.
به دلیل نزدیکی سینوس هوایی اسفنوئید به این ناحیه، تصویربرداری از هیپوفیز مستعد آرتیفکت های پذیرفتاری مغناطیسی است. بنابراین استفاده از سکانس های اسپین اکو به گرادیان اکو ارجح تر است.
استفاده از یک پالس پیش اشباع برای رفع آرتیفکت تغییر فاز از پالسیشن جریان در کاروتید های داخلی توصیه می شود. اما خود این امر نیز باعث کاهش تعداد مقاطع قابل تصویربرداری در هر TR شده و زمان اسکن را افزایش می دهد.
برای بالا بردن SNR که در اثر میدان دید کوچک کاهش یافته است، استفاده از پهنای باند کم توصیه می شود. البته در اثر این مورد آرتیفکت جابه جایی شیمیایی پدید می آید که برای رفع آن نیز جهت کدگذاری فرکانس را جلو به عقب قرار می دهیم.
به دنبال تزریق ماده ی کنتراست ابتدا استالک، سپس آدنوهیپوفیز و متعاقب آن سینوس کاورنوس انهنس می شوند. ماکزیمم زمان انهنسمنت پس از ۱ تا ۳ دقیقه است. فرایند دینامیک انهنسمنت غده ی هیپوفیز توسط سکانس T1W به صورت تکراری بررسی می شود. این بررسی بررسی دینامیک غده ی هیپوفیز نامیده شده و در اکثر مراکز جزء سکانس های روتین تصویربرداری آدنومای هیپوفیز به شمار می آید. این سکانس معمولا با یک سکانس T1W TSE انجام شده که هر ۲۰ تا ۳۰ ثانیه تکرار می شود. سکانس های key-hole TSE به این منظور بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. به صورت ایده آل باید چندین مکان از لوب قدامی هیپوفیز به منظور بررسی کامل آدنوهیپوفیز تصویربرداری دینامیک شوند.
به دلیل استعداد نسبت یه آرتیفکت های پذیرفتاری مغناطیسی برای تصویربرداری دینامیک از سکانس های گرادیان اکویی استفاده نمی شود.
مطالعات نشان داده اند برای تصویربرداری دینامیک هیپوفیز استفاده از نصف دوز معمول دارو، یعنی ۰٫۰۵ میلی مول بر کیلوگرم وزن بدن بهتر است و کنتراست بین هیپوفیز و سینوس کاورنوس را افزایش می دهد. البته در میدان های لو تسلا استفاده از دوز معمول پیشنهاد می شود.
برای تصاویر پس از تزریق، پارامتر MT نباید روشن شود، چون مقاطع در این ناحیه ریز بوده و FOV کوچک است و SNR به خودی خود کم است و استفاده از MT باعث کاهش SNR به حد بیشتری می شود.
میکروآدنوما به توده های کوچکتر از ۱۰ میلی متر اطلاق می شود و در بسیاری از کیس ها تصویربرداری MRI به صورت مستقیم این توده را نشان می دهد. در تصاویر قبل از تزریق یا کمی پس از تزریق این توده ی کوچک شدت سیگنالی کمتر نسبت به بافت هیپوفیز اطرافش که به صورت نورمال در حال انهنس شدن است دارد که به دلیل انهنسمنت نسبی بیشتر بافت نورمال هیپوفیز است. آدنوما معمولا دیرتر به پیک خود می رسد و WASH-OUT دیرتری نسبت به بافت نورمال دارد. از این رو برای نشان دادن آدنوما باید متعاقب تزریق ماده ی کنتراست تصویربرداری شروع شود و در صورتی که این کار را دیرتر انجام دهیم ممکن است آدنوما با بافت نورمال اطراف ایزو اینتنس شود یا حتی شدت سیگنالی بیشتر نیز داشته باشد.
به توده های ۱۰ میلی متری یا بزرگتر از آن ماکروآدنوما گفته می شود. از علائم بالینی این آدنوما فشار به ساختار های اطراف علی الخصوص کیاسمای بینایی و نابینایی در اثر آن است.
در تصاویر T1W و T2W ماکروآدنوما معمولا شدت سیگنال مشابه بافت مغز دارد. این نوع با تزریق ماده کنتراست افزایش شدت سیگنال می یابد و از سینوس کاورنوس افتراق بهتری می یابد.
تصویر زیر نیز اهمیت تصویربرداری دینامیک را به سرعت و متعاقب تزریق ماده ی حاجب نشان می دهد که در صورتی که سریع تصویربرداری دینامیک را ۱۵ ثانیه پس از تزریق شروع کنیم، و تا ۹۰ ثانیه و هر ۱۵ ثانیه یکبار ادامه دهیم، آدنوما با شدت سیگنال کمتر و سرعت کمتری نسبت به بافت هیپوفیز نرمال انهنس می شود. در حالی که در تصویر ۵ دقیقه پس از تزریق مشاهده می کنید که توده شدت سیگنال مشابهی با بافت نرمال اطراف داشته و مخفی می شود.
تصویر زیر نیز منحنی TIC مرتبط با ROI های کشیده شده در نواحی میکروآدنوما، کیست، آدنوهیپوفیز نرمال و نوروهیپوفیز نرمال را نشان می دهد.
اندیکاسیون های انجام MRI هیپوفیز یا سلا تورسیکا:
- عملکرد غیر طبیعی هیپوفیز
- نقایص میدان بینایی
- آمنوره، گالاکتوره، ناباروری
- میکروآدنوما و ماکروآدنوما
- نرخ رشد و ارتفاع غیر نرمال
- سردرد غیرخاص
- هایپوگلیسمی
- چاقی
کانترا اندیکاسیون های انجام این آزمون:
- هر ایمپلنت فعال الکتریکی، مکانیکی؛ مغناطیسی نظیر باتری قلبی، پمپ انسولین، تحریک کننده های عصبی و ایمپلنت های گوش
- کلیپس های آنوریسم داخل مغزبه غیر از مواردی که از جنس تیتانیوم است.
- حاملگی (البته باید مزیت نسبت به ریسک سنجیده شود)
- کلیپس های جراحی فرومغناطیس
- اجسام خارجی فلزی داخل چشم.
- ‘وجود گلوله در بدن بیمار
آمادگی بیمار:
- قبل از ورود بیمار به داخل اتاق اسکنر باید کتبا از وی رضایت آگاهانه گرفته شود.
- از بیمار درخواست گردد تا تمامی اجسام فلزی همراه از قبیل سکه کلید و … را همراه نداشته باشد.
- از بیمار درخواست می شود لباس خود را دراورده و گان بیمارستانی بپوشد.
- برای بیماران کلاستروفوبیک در صورت امکان یک همراه وجود داشته باشد
- مزایا و عوارض استفاده از داروی حاجب برای بیمار کاملا توضیح داده شود.
- برای بیماران با GFR کمتز از ۳۰ از داروی حاجب استفاده نشود.
- از هدفون و یا چوب پنبه ی محافظ گوش برای بیمار استفاده گردد و برای راحتی بیشتر برای بیمار موزیک پخش گردد.
- نحوه ی انجام MRI برای بیمار توضیح داده شود.
- به بیمار اهمیت ثابت نگه داشتن عضو مورد نظر حین تصویربرداری را توضیح داده و از وی درخواست کنید.
- به وزن بیمار توجه داشته باشید.
پوزیشن دهی بیمار برای انجام این آزمون:
- طاقباز و head first
- سر بیمار داخل کویل سر قرار گرفته و با گذاشتن پد کنار سر آن را بی حرکت می نمائیم.
- از پد زیر زانو برای راحتی بیشتر بیمار استفاده می کنیم.
- لیزر دستگاه را روی گلابلا سانتر می کنیم.
پروتکل، پارامتر و طرح ریزی پیشنهادی برای انجام این آزمون:
لوکلایزر:
در ابتدا باید تصاویر لوکالایزر را در سه صفحه به عنوان راهنما بگیریم و سایر سکانس ها را با کمک این تصاویر و از روی آن طرح ریزی کنیم.
تصاویر لوکالایزر معمولا تصاویر با رزولوشن پایین و با وزن T1 هستند و در کمتر از ۲۵ ثانیه گرفته می شوند.
آگزیال T2 TSE:
تصاویر آگزیال را از روی تصاویر ساجیتال بچینید. مقاطع را به موازات AC-PC line یا به موازات خطی که از ژنو و اسپلنیوم کارپوس کالوزوم می گذرد قرار دهید. پوشش مقاطع باید به قدری باشد که از ورتکس تا سوراخ فورامن مگنوم را بپوشاند. قرارگیری مقاطع را روی دو صفحه ی دیگر نیز چک کنید.
در تصویر کورونال چک کنید که اگر سر بیمار دارای زاویه قرار گرفته باشد برش های خود را کمی بچرخانید تا عمود بر ساقه ی مغز قرار بگیرد.
پارامترها:
کورونال T2 TSE سه میلی متری
تصاویر کورونال را از روی تصاویر ساجیتال بچینید. مقاطع را عمود به سلا تورسیکا قرار دهید. پوشش مقاطع باید به قدری باشد که کل هیپوفیز از لبه ی قدامی سینوس اسفنویید تا لبه ی قدامی پل مغزی را بپوشاند. قرارگیری مقاطع را روی دو صفحه ی دیگر نیز چک کنید.
در تصویر آگزیال چک کنید که اگر سر بیمار دارای زاویه قرار گرفته باشد برش های خود را کمی بچرخانید تا عمود بر خط مرکزی مغز قرار بگیرد.
پارامترها:
کورونال TSE T1 FS سه میلی متری:
تصاویر کورونال را از روی تصاویر ساجیتال بچینید. مقاطع را عمود به سلا تورسیکا قرار دهید. پوشش مقاطع باید به قدری باشد که کل هیپوفیز از لبه ی قدامی سینوس اسفنویید تا لبه ی قدامی پل مغزی را بپوشاند. قرارگیری مقاطع را روی دو صفحه ی دیگر نیز چک کنید.
در تصویر آگزیال چک کنید که اگر سر بیمار دارای زاویه قرار گرفته باشد برش های خود را کمی بچرخانید تا عمود بر خط مرکزی مغز قرار بگیرد.
پارامترها:
ساجیتال TSE T1 FS سه میلی متری:
تصاویر ساجیتال را از روی تصاویر کورونال بچینید. مقاطع را عمود به سلا تورسیکا قرار دهید. پوشش مقاطع باید به قدری باشد که کل هیپوفیز از کاروتید راست تا چپ را بپوشاند. قرارگیری مقاطع را روی دو صفحه ی دیگر نیز چک کنید.
در تصویر آگزیال چک کنید که اگر سر بیمار دارای زاویه قرار گرفته باشد برش های خود را کمی بچرخانید تا موازی بر خط مرکزی مغز قرار بگیرد.
پارامترها:
پس از تزریق ماده ی کنتراست، در صفحات ساجیتال و کورونال تصویربرداری کنید. وضعیت مقاطع از سکانس های مشابه قبل از تزریق کپی شود.
منبع: mrimaster.com
تهیه کننده: حسین جمله
